Ali Paşa Kapalı Çarşısı fotoğraf albümü için tıklayın
Ali Paşa Kapalı Çarşısı’nı, 1561-1565 yılları arasında veziriazam olan Hersekli Semiz (şişman) Ali Paşa, Mimar Sinan tarafından yapılan Babaeski’deki Cedid (yeni) Ali Paşa Camii’ne vakıf geliri sağlamak için yaptırmıştır.
Ali Paşa Çarşısı’nın mimarının Mimar Sinan olduğu, Sai Mustafa Çelebi tarafından yazılmış olan “Tezkiretü’l–Ebniye” (“Yapılar Kitabı” Sinan’ın kendi anlatımıyla yazmıştır. Mimar Sinan’ın devşirme asıllı olduğu bilgisi de Sai Mustafa Çelebi’nin eserlerine dayandırılır) kitaptan anlaşılmaktadır. Bu kitapta yapı “Edirne’de Ali Paşa Çarşısı ve Kervansarayı” olarak kayıtlı olduğu görülmektedir. Mimar Sinan, Edirne’de Semiz Ali Paşa Çarşısı’nı çarşı fonksiyonuyla tek örnek olarak planlamış ve inşa etmiştir. Mimar Sinan tarafından çarşı olarak inşa edilmiş ve günümüze ulaşmış tek çarşı yapısıdır.
Ali Paşa Çarşısı’nın altı kapısı vardır. İkisi çarşının kuzey ucuna ve güneydeki Direk Çarşısı (Balık Pazarı) ucuna, birisi de batı yani Kaleiçi’ne açılır. Saraçlar Caddesi’ne açılan üç kapısı vardır.
Evliya Çelebi, Ali Paşa Çarşısı’nın iki başında kale kapıları gibi kapılarının olduğunu yazmaktadır. Uzunluğunun 1000 adım olduğunu, iki tarafında da 360 dükkanın yer aldığını söyler. Evliya Çelebi’nin ifadesine göre burada çok değerli eşya vardır. Bunların fiyatları da çok yüksektir. Evliya Çelebi de bu çarşının Mimar Sinan tarafından yapılmış olduğunu belirtmiştir.
17. yüzyıl yazarlarından Hıbrî Abdurrahman Efendi, Enîsü’l-müsâmirîn adlı eserindeki bir dipnotta, Edirne’de abdest almak için tesis olunan altı sıcak su musluğundan iki tanesinin bu çarşıda olduğunu yazmıştır.
Edirne’den yazdığı mektupları ile tanıdığımız Lady Mary Wortley Montagu, 1718 yılında yazdığı mektuplarından birinde “Borsa” (New Exchange) dediği bir çarşıdan bahseder. Bunun Ali Paşa Çarşısı olduğu kesin gibidir: “Üstü kâgir tonozlu olan çarşı yarım mil uzunluğunda olup son derece temiz ve bakımlıdır. İçinde 365 dükkân vardır. Bunlarda her çeşit değerli mallar olup Londra’nın New Exchange’inde olduğu gibi satışa sunulmuştur. Fakat kaldırım o kadar bakımlı ve dükkânlar o kadar temizdir ki âdeta yeni boyanmış gibidirler.”
1569 tarihli Edirne Evkaf Defteri’nde bu çarşının dükkan adedi 211+25 olarak belirtilmiştir. Evliya Çelebi 360, Lady Montagu ise 365 dükkânın varlığını ileri sürerler.
Bugün koridor şeklindeki çarşı içinde ve çarşı girişlerindeki dükkanlarla beraber 129 dükkan vardır. 300 sayısı bu yüzden anlaşılamamaktadır. Belki de çarşının dış duvarlarına yaslanmış o zamanki ahşap dükkanlar da sayılmış olabilir.
Ali Paşa Çarşısı, 19. yüzyılda Edirne’nin karşılaştığı işgallere paralel olarak bu parlak durumunu kaybetmiştir. Çarşı uzun yıllar yarı boş bir halde kalmıştır. 1959’de büyük ölçüde bir tamir gören çarşı ancak 1960 yıllarından itibaren Edirne’nin yeniden canlanmaya başlaması ile hareketlenmiştir.
27 Eylül 1992 saat 01.30 civarlarında fark edilen yangında tamamen yanmıştır. Dönemin Başbakanı Süleyman Demirel, Edirne Milletvekili ve Devlet Bakanı Şerif Ercan ile Edirne Milletvekili Evren Bulut’un yakın takibi sonucu 5 yıl süren bir onarımdan geçmiştir.
Aslına uygun olarak restore edilen Ali Paşa Çarşısı, Cumhurbaşkanı Süleyman Demirel’in katıldığı törenle 25 Kasım 1997 yılında kullanıma açılmıştır.
